Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku

MESLEK BİRLİKLERİ

Fikir ve Sanat eserlerine yönelik çalışmaların ve teknolojik gelişmelerin artmasına bağlı olarak sektörün gelişmesi haksız menfaat elde etmeye çalışanların ve hak ihlaline sebebiyet veren eylemler çoğalmıştır. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda hak ihlali tehlikesinin veyahut ihlalin bizzat gerçekleştiği durumlarda korunmanın nasıl gerçekleştirilebileceği veya kimlerin ihlale yönelik işlemler yapabileceği düzenlenmiştir. Bir hakkın ihlaline yönelik işlemleri yetkili makamlara bildirmeye ve ihlali gidermeye yönelik iradeyi göstermeye esas olarak hak sahibi yetkili olsa da özel düzenlemelerle hakkın üçüncü kişilerce de talep edilmesi mümkündür. Fikir ve sanat eserleri bakımından eser sahipleri, bağlantılı hak sahipleri ve diğer kişiler hak ve menfaatlerinin korunması veya gözetilmesi amacıyla meslek birliklerin kurulması mümkündür. Meslek birlikleri üyelerinin meslek birliğine vereceği yetki ile üyelerin haklarına yönelik işlemleri meslek birlikleri yapabilecektir.

Meslek birliklerinin kanuni dayanağı 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’dur. Bu kanunun 42.maddesinde;

“Eser sahipleri ve eser sahiplerinin hakları ile bağlantılı hak sahipleri, (Ek ibare: 3/3/2004-5101/12 md.) ile bu Kanunun 52 nci
maddesine uygun biçimde düzenlenmiş sözleşmelerle eser veya hak sahibinden malî hakları kullanma yetkilerini devralarak bu Kanunun 10 uncu maddesine göre ilim-edebiyat eserleri üzerindeki hakları kullanarak, süreli olmayan yayınları çoğaltan ve yayanlar (…)  üyelerinin ortak çıkarlarını korumak ve bu Kanun ile tanınmış hakların idaresini ve takibini, alınacak ücretlerin tahsilini ve hak sahiplerine dağıtımını sağlamak üzere, Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelik ve tip statülere uygun olarak tespit edilecek alanlarda birden fazla meslek birliği kurabilirler. Eser sahipleri veya icracı sanatçılar bakımından zorunlu organlarının asıl üye sayısının dört katı kadar ;yapımcılar veya radyo-televizyon kuruluşları bakımından bu organların asıl üye sayısının iki katı kadar üye olma niteliklerini taşıyan gerçek veya tüzel kişiler meslek birliği olarak faaliyet gösterebilmek için izin almak üzere Bakanlığa başvurmak zorundadırlar. Meslek birlikleri bu izni aldıktan sonra kuruldukları alanda faaliyet gösterirler” şeklindeki düzenlemeyle meslek birliklerinin kurulma şartları, yapabileceği işlemler, faaliyet şekilleri düzenlenmektedir.

Meslek birliklerinin faaliyet alanları Fikir ve Sanat Eseri Sahipleri ile Bağlantılı Hak Sahipleri Meslek
Birlikleri ve Federasyonları Hakkında Tüzük 7.Maddesinde meslek birliklerinin hangi alanlarda kurulabileceği düzenlenmiştir. Belirtilen kanun hükmü gereğince meslek birliği alanları:

I – Eser sahipleri bakımından;
a) İlim ve edebiyat eserleri sahipleri,
b) Musiki eserleri sahipleri,
c) Güzel sanat eserleri sahipleri,
d) Sinema eserleri sahipleri,
e) İşlenme ve derleme eser sahipleri.
II – Bağlantılı hak sahipleri bakımından;
a) İcracı sanatçılar,
b) Fonogram yapımcıları,
c) Radyo-televizyon kuruluşları,
d) Filmlerin ilk tespitini gerçekleştiren yapımcılar.
Yukarıda eser sahipleri ile bağlantılı hak sahipleri bakımından gösterilen her başlık, meslek birliği kurulabilecek alanlardır.

Belirtilen Tüzük hükümlerine uygun kurulmuş meslek birliklerine üyelik şartları 10.Maddede düzenlenmiştir. Tüzük Madde 10;  “Tüzükte öngörülen nitelikleri taşıyan herkes birliğe üye olabilir. Üyeler, Tüzüğün 13 üncü ve 14 üncü maddelerinde öngörülen kısıtlamalar dışında eşit haklara sahiptirler. Hiç kimse bir birliğe üye olmaya veya birlikte üye kalmaya zorlanamaz. Tüzelkişilerin üye olabilmeleri, Türk yasalarına göre kurulmuş olmaları koşuluna bağlıdır. Aynı alandaki her eser türü için bir tek meslek birliğine üye olunur. Eser sahipleri, icracı sanatçılar, ses taşıyıcısı yapımcıları ve radyo–televizyon kuruluşları ile filmlerin ilk tespitini gerçekleştiren yapımcılar yarattıkları, icra ettikleri veya yapımcılığını üstlendikleri eser çeşitleri bakımından farklı birliklere üye olabilirler.”

Üyelik tipleri Tüzük Madde 11’de düzenlenmiştir. Maddeye göre üyelik tipleri: asıl üye, yararlanan üye, aday üye.

MESLEK BİRLİKLERİNİN DAVA AÇMA YETKİSİ

Meslek birliklerinin hak ve yetkileri eser sahipleri veya hak sahiplerinin meslek birliğine üye olurken verdikleri yetki belgesi kapsamıyla sınırlıdır. Yetki belgesindeki yetkilendirmede meslek birliklerinin davayla kararlaştırılması talep edilen sonuca yönelik hak arama yetkisinin varlığı halinde meslek birliklerinin dava açma yetkilerinin olduğu kabul edilmektedir.

MESLEK BİRLİKLERİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

Meslek birliklerinin yükümlülükleri Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 42/A maddesinde düzenlenmiştir. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu madde 42/A düzenlemesine göre meslek birlikleri;

•  Temsil ettikleri eser, icra, fonogram ve yapımlar ile üyelerine ilişkin tüm bilgiler Bakanlığa bildirmek ve ilgili kişilere açık bu bildirimi her üç ayda bir güncellemekle,
•  Üyesi olan hak sahiplerinin faaliyetlerinden kaynaklanan haklarının idaresini hakkaniyete uygun koşullarda sağlamakla,
• Üyelerinin haklarının idaresine ilişkin faaliyetlerinden elde ettikleri gelirleri, dağıtım plânlarına uygun olarak hak sahiplerine dağıtmakla,
•  Yazılı talepte bulunan ilgili kişilere, temsil ettikleri eser, icra, fonogram ve yapımlar ile ilgili bilgileri vermekle,
• Sözleşme yapılırken idare ettikleri haklara ilişkin olarak hakkaniyete uygun davranmakla, kendi maddî ve/veya manevî menfaatleri bakımından gerekli gördükleri indirim veya ödeme kolaylıklarını sağlamakla,
• Sözleşme yapılabilmesi için idaresini sağladıkları haklara ilişkin ücret tarifelerini süresinde belirlemek ve belirlenen tarifeleri ve bu tarifelerdeki her türlü değişikliği süresinde duyurmakla,
• Hesaplarını yeminli malî müşavirlere onaylatmakla,
  Yükümlüdürler.

Meslek birliklerinin sayısı ülkemizde gün geçtikçe artmaktadır.