TECAVÜZÜN REF’İ(DURDURMA)DAVASI
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında korunan esere bağlı olarak mali ve manevi hakları bulunan eser sahibinin belirtilen haklarının ihlali halinde FSEK madde 66-67-68 hükümlerince TECAVÜZÜN REF’İ davası açılabilecektir. Bu davanın açılmasıyla mali ve manevi haklara yönelik tecavüzlerin durdurulması ve tecavüzlere bağlı oluşan hukuka aykırılıkların giderilmesi amaçlanmaktadır. Açılan davayla tecavüzün önlenmesiyle birlikte tekrarlanmasının önlenmesi de talep edilmektedir.
REF DAVASININ ŞARTLARI
Eser sahipliğinden doğan haklara yönelik bir saldırının mevcut olması ve eser sahibinin haklarına yönelik ihlalin veya etkilerinin devam ediyor olması halinde REF davası açılabilecektir. Bu davada tecavüz edenin kusurlu olup olmaması önem arz etmez. Ayrıca zarar olgusu da bu davanın açılmasında şart değildir. Eser sahipliğinin haklarına yönelik tecavüz herhangi bir zarar oluşturmamış ise de bu dava açılabilecektir.
REF DAVASINDA MANEVİ HAK İHLALİ SAYILAN DURUMLAR
Ref davasında manevi hak ihlali sayılan durumlar FSEK Madde 67’de belirtilmiştir. Belirtilen kanun hükmü ve devamı maddeleri gereğince;
- Eser sahibinin adının gizli kalmasını istemesine rağmen adı belirtilerek eserin yayınlanması, sergilenmesi, temsili, umuma iletimi
- Eser sahibinin eserin kamuya arzına rızası olmamasına rağmen eserin kamuya sunulması
- Esere adının konulması hakkını ihlali veya iltibasa yol açacak şekilde konulması veya adın esere yanlış konulması
- Eserde alıntı yapılırken alıntı kısmın tırnak içerisinde belirtilmemesi ve alıntı yapılan kısmın dipnotta belirtilmemesi, kaynağın gösterilmemesi veya kaynağın eksik veya yanlış gösterilmesi
- Eser sahibinin izni olmadan eserde değişiklik yapılması
- Alenileşmemiş eserin sahibinin rızası olmaksızın veyahut rızasına aykırı şekilde umuma arz edilmesi
- Eser sahibinin adının esere konmasını istediği halde esere konulmaması
hallerinde eser sahibinin manevi haklarının ihlal edildiği kabul edilmektedir. REF davasının açılabilmesi için çoğaltılmış nüshaların yayınlanması ve umuma arzın gerçekleşmesi gerekmektedir. FSEK Madde 67 uyarınca yayınlanmayan eserler hakkında tecavüzün gerçekleşip gerçekleşmeyeceği belirsizliğini koruduğundan REF davası açılamayacaktır. Bu durumda tecavüz tehlikesinin varlığı halinde muhtemel tecavüzün men’İ davası açılabilir.
Mali hakların ihlali halinde REF davası
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu madde 68 hükmünde mali hakların ihlali durumunda hangi taleplerin ne şekilde ileri sürülebileceği düzenlenmiştir. Maddeye göre;
Eseri, icrayı, fonogramı veya yapımları hak sahiplerinden kanuna uygun şekilde yazılı izni almadan, işleyen, çoğaltan, çoğaltılmış nüshaları yayan, temsil eden veya her türlü işaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletenlerden, izni alınmamış hak sahipleri sözleşme yapılmış olması halinde isteyebileceği bedelin veya Kanun hükümleri uyarınca
tespit edilecek rayiç bedelin en çok üç kat fazlasını isteyebileceği düzenlenmiştir. Eğer izinsiz çoğaltılan kopyalar satışa çıkarılmamışsa hak sahibi çoğaltılmış kopyaların, çoğaltmaya yarayan film, kalıp ve benzeri araçların imhasını veya üretim maliyet fiyatını geçmeyecek uygun bir bedel karşılığında kendisine verilmesini ya da sözleşme olması durumunda isteyebileceği miktarın üç kat fazlasını talep edebilecektir. Bu husus, izinsiz çoğaltanın hukuki sorumluluğunu ortadan kaldırmayacaktır. Ayrıca izinsiz çoğaltılan kopyalar satışa çıkarılmışsa hak sahibi, tecavüz edenin elinde
bulunan nüshalar hakkında çoğaltılmış kopyaların, çoğaltmaya yarayan film, kalıp ve benzeri araçların imhasını veya üretim maliyet fiyatını geçmeyecek uygun bir bedel karşılığında kendisine verilmesini( bedel talebinin ileri sürülmesi halinde tecavüz edenle sözleşme yapılmasıyla doğacak hak ve yetkiler de ileri sürülebilir.) ya da sözleşme olması durumunda isteyebileceği miktarın üç kat fazlasını taleplerinden birini ileri sürebilecektir. Bu haklardan birinin eser sahibinden başka biri tarafından kullanılması ancak eser sahibinin mali hakların devrine ilişkin içeriği açık ve net olan yazılı sözleşmeyle hakkını devretmiş olması gerekir.
Mali hakların ihlali durumunda belirtilen haklardan birinin kullanılması halinde Ceza Muhakemesi Kanunu’nda düzenlenen el koymaya ilişkin koruma tedbiri sadece delil elde etmek amacıyla uygulanır.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda düzenlenen davalar birlikte açılabileceği gibi ayrı olarak da açılabildiğinden REF davası diğer davalardan bağımsız olarak açılabilecektir.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu özel ihtiyati tedbir hükmü gereğince yargılamanın uzun sürmesi halinde telafisi güç zararların önlenmesi amacıyla hak ihlalinde bulunanın kusurunun bulunmadığı hallerde dahi ihtiyati tedbir kararı verilmesi mümkündür.